ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΑΝΑΧΑΙΤΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΜΥΩΠΙΑΣ;
Η συχνότητα της μυωπίας έχει αυξηθεί ταχύτατα τα τελευταία 30 χρόνια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει την συχνότητά της στο 23% του πληθυσμού της Ευρώπης σήμερα και προβλέπει αύξηση στο 50% το 2050, ενώ για τις χώρες της ανατολικής Ασίας αύξηση στο 90-95%.
Τι προκαλεί όμως αυτήν την μεγάλη αύξηση της εμφάνισης της μυωπίας; Σήμερα οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι γενετικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν στην ανάπτυξη και την εξέλιξη της μυωπίας.
Η επίδραση των γονιδίων φαίνεται καθαρά από το ότι η πιθανότητα να εμφανιστεί σε ένα παιδί μυωπία είναι τρεις φορές μεγαλύτερη εάν και οι δύο γονείς του παιδιού είναι μύωπες. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν εντοπιστεί σε μύωπες πάνω από 20 γενετικοί τόποι.
Οι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί ότι συμβάλουν στην εμφάνιση και την εξέλιξη της μυωπίας είναι μείωση της έκθεσης στο φως της ημέρας και η αύξηση της εργασίας σε κοντινή απόσταση.
Μελέτες έχουν δείξει ότι 40λεπτη, τουλάχιστον, δραστηριότητα στο φως της μέρας έχει προστατευτική επίδραση στην εκδήλωση και την εξέλιξή της μυωπίας σε παιδιά πρώιμης σχολικής ηλικίας, αλλά όχι όμως σε μεγαλύτερα παιδιά. Πιστεύεται ότι υπεύθυνη για αυτό είναι η ντοπαμίνη του αμφιβληστροειδούς, τα επίπεδα της οποίας αυξομειώνονται ανάλογα με την ένταση, την χωρική συχνότητα και την χρονική αντίθεση του φωτός που προσπίπτει στον αμφιβληστροειδή. Η αύξηση της ντοπαμίνης φαίνεται ότι περιορίζει την επιμήκυνση του οφθαλμού, περιορίζοντας έτσι την εξέλιξη της μυωπίας.
Ένας άλλος περιβαλλοντολογικός παράγοντας που έχει μελετηθεί είναι η επίδραση της εργασίας σε κοντινή απόσταση. Μελέτες που έγιναν σε άτομα με μεγάλη γενετική προδιάθεση για ανάπτυξη μυωπίας, έδειξαν ότι τα άτομα που είχαν πανεπιστημιακή εκπαίδευση είχαν και μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης μυωπίας σε σχέση με αυτά που είχαν εκπαίδευση γυμνασίου.
Όμως το επίπεδο εκπαίδευσης έχει στενή σχέση με τα γονίδια του κάθε ατόμου και επομένως τα ίδια γονίδια που οδηγούν τα άτομα αυτά σε υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, μπορεί να είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση της μυωπίας.
Άραγε φταίει η αύξηση του επίπεδου εκπαίδευσης τα τελευταία 30 χρόνια και επομένως η αύξηση του χρόνου της κοντινής εργασίας; Ή κοντινή εστίαση των ματιών μας στα smartphones και τους φορητούς υπολογιστές; Ή μήπως από την φύση τους αυτοί οι οποίοι γεννιόνται για να γίνουν μύωπες κατευθύνονται από την φύση τους προς τις πανεπιστημιακές σπουδές και την κοντινή εργασία; Ή μήπως η ασχολία τους με αυτές τις δραστηριότητες, ιδιαίτερα κατά την ανάπτυξη, προκαλεί την μυωπία;
H Παγκόσμια Εταιρία Παιδιατρικής Οφθαλμολογίας και Στραβισμού (WSPOS) πάντως προτείνει τον κανόνα 20-20-20 που σημαίνει: εστίαση σε απόσταση 20 ποδιών (δηλαδή 6 μέτρων) για 20 δευτερόλεπτα για κάθε 20 λεπτά εντατικής κοντινής εργασίας, στην προσπάθεια να περιοριστεί η επιδημία που ονομάζεται μυωπία.
Σήμερα η αναχαίτιση της εξέλιξης της μυωπίας επιχειρείται να γίνει με 3 τρόπους:
1) Την χορήγηση ατροπίνης 0,01% 1 φορά την μέρα το βράδυ και εφόσον δεν υπάρχει αναστολή της εξέλιξης της μυωπίας αύξηση στο 0,5%,
2) Την εφαρμογή ημερήσιων πολυεστιακών φακών επαφής και
3) Την Ορθοκερατολογία, δηλαδή την εφαρμογή σκληρών ή αεροδιαπερατών φακών επαφής κατά την διάρκεια του ύπνου.
Με οποιαδήποτε από τις παραπάνω μεθόδους αναστολής της εξέλιξης της μυωπίας (1) δεν υπάρχουν διαθέσιμα οριστικά αποδεικτικά στοιχεία, (2) η εξέλιξη μπορεί να αρχίσει ξανά μετά τη διακοπή της θεραπείας και (3) μπορεί να υπάρξουν σημαντικές παρενέργειες και κίνδυνοι.
Αρκετές και μεγάλες μελέτες έχουν αποδείξει την επιτυχία της Ατροπίνης όσον αφορά την αναστολή της εξέλιξης της μυωπίας. Ο ακριβής όμως μηχανισμός του τρόπου με τον οποίο η ατροπίνη προκαλεί αναστολή της εξέλιξης της μυωπίας παραμένει άγνωστος. Μία υπόθεση είναι ότι το φάρμακο χαλαρώνει την προσαρμογή (δηλαδή την λειτουργία εκείνη του οφθαλμού με την οποία μπορούμε να εστιάζουμε κοντά) εμποδίζοντας έτσι την λέπτυνση ή τέντωμα του σκληρού χιτώνα και συνεπώς την επιμήκυνση των ματιών και επομένως την αύξηση της μυωπίας. Το πρόβλημα όμως είναι ότι όσο μεγαλύτερη είναι η δόση της ατροπίνης (0,1%, 0,5%, 0,01%) τόσο καλλίτερα αναστέλλει την εξέλιξη της μυωπίας αλλά τόσο αυξάνονται οι ανεπιθύμητες ενέργειες τις, όπως η φωτοφοβία, προβλήματα στην ανάγνωση και πονοκέφαλοι.
Οι ημερήσιοι πολυεστιακοί φακοί επαφής έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη εξέλιξη της μυωπίας σε παιδιά έως και κατά 59%. Αρκετοί ερευνητές πιστεύουν ότι η κακή εστίαση της εικόνας στον περιφερειακό αμφιβληστροειδή είναι υπεύθυνη για την επιμήκυνση του οφθαλμού. Δηλαδή ότι η μετατόπιση του εστιακού επιπέδου στον περιφερειακό αμφιβληστροειδή προκαλεί την αντισταθμιστική αύξηση των οφθαλμών. Οι ημερήσιοι πολυεστιακοί φακοί δημιουργούν έναν κύκλο αυξημένης εστίασης που περιβάλλει την κεντρική όραση. Αυτό προκαλεί την αναστολή της επιμήκυνσης των οφθαλμών, εμποδίζοντας έτσι την εξέλιξη της μυωπίας. Για να είναι αποτελεσματικοί οι φακοί, πρέπει να φοριούνται για τουλάχιστον δέκα ώρες, για έξι ημέρες την εβδομάδα.
Η Ορθοκερατολογία έχει αποδειχθεί, από μια μετα-ανάλυση μελετών ότι αναστέλλει την εξέλιξη της μυωπίας κατά 45%. Παρουσιάζει όμως αρκετά προβλήματα από την ολονύχτια χρήση των αεροδιαπερατών φακών επαφής, όπως πιθανή δυσφορία, υπεραιμία του επιπεφυκότα, προσκόλληση του φακού στο μάτι και ακόμη μολύνσεις από μικρόβια όπως η Pseudomonas aeruginosa, η Acanthamoeba, η Serratia marcescens κ.α. Απαιτεί συχνή παρακολούθηση ειδικά το πρώτο διάστημα εφαρμογής και η εφαρμογή των φακών για τη διατήρηση του αποτελέσματος είναι απαραίτητη, αλλιώς ο κερατοειδής θα επανέλθει στο αρχικό του σχήμα και η μυωπία θα υποτροπιάσει.
Links
https://aapos.org/terms/conditions/164
http://www.eurotimes.org/the-myopia-epidemic%E2%80%A8-can-we-stop-it/
http://www.eurotimes.org/halting-myopic-progression/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4391793/